Κατάψυξη Ωαρίων

Η κατάψυξη ωαρίων είναι μια επαναστατική διαδικασία που επιτρέπει στις γυναίκες να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους και να έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στην απόφαση για το πότε θα γίνουν μητέρες.

Είναι μια επιλογή που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, ιδίως σε γυναίκες που επιθυμούν να καθυστερήσουν τη μητρότητα για προσωπικούς, επαγγελματικούς ή ιατρικούς λόγους.

Η κατάψυξη ωαρίων είναι μια διαδικασία κατά την οποία τα ωάρια μιας γυναίκας αφαιρούνται από τις ωοθήκες της και καταψύχονται σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (-196°C) για να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικό χρόνο.

Η διαδικασία επιτρέπει την αποθήκευση γενετικού υλικού (ωάρια), χωρίς να αλλοιώνεται η ποιότητά του για αρκετά χρόνια, έως ότου η γυναίκα αποφασίσει να τεκνοποιήσει.

Όταν η γυναίκα αποφασίσει να μείνει έγκυος στο μέλλον, τα ωάρια αποψύχονται, γονιμοποιούνται με σπερματοζωάρια στο εργαστήριο και τοποθετούνται στη μήτρα της γυναίκας μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF).

Η κατάψυξη ωαρίων αφορά κυρίως γυναίκες που επιθυμούν να καθυστερήσουν τη γονιμότητα τους για λόγους όπως:

• Καριέρα ή προσωπικοί στόχοι: Πολλές γυναίκες αποφασίζουν να αφοσιωθούν πρώτα στην επαγγελματική τους πορεία ή σε άλλους προσωπικούς στόχους πριν γίνουν μητέρες.
• Ιατρικοί λόγοι: Γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητα τους, όπως χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία για καρκίνο, μπορούν να καταψύξουν τα ωάριά τους πριν ξεκινήσουν τη θεραπεία.
• Επιλογή συντρόφου: Ορισμένες γυναίκες μπορεί να μην έχουν βρει ακόμα τον κατάλληλο σύντροφο και θέλουν να διασφαλίσουν τη γονιμότητά τους μέχρι να είναι έτοιμες να κάνουν οικογένεια.
• Οικογενειακό ιστορικό πρόωρης ωοθηκής ανεπάρκειας (ΠΩΑ): Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης ωοθηκής ανεπάρκειας, μπορεί να καταφύγουν στην κατάψυξη ωαρίων για να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα γονιμότητας τους στο μέλλον.

Η ηλικία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την επιτυχία της κατάψυξης ωαρίων.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ιδανική ηλικία για την κατάψυξη ωαρίων είναι από τα 20 έως τα 35 έτη. Ο λόγος είναι ότι με το πέρασμα του χρόνου, μειώνεται η ποσότητα και η ποιότητα των ωαρίων της γυναίκας, καθιστώντας τη διαδικασία λιγότερο αποτελεσματική.

Παρόλο που είναι δυνατόν να γίνει κατάψυξη ωαρίων σε μεγαλύτερη ηλικία, τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν τα ωάρια συλλέγονται όσο η γυναίκα είναι ακόμα σε αναπαραγωγική ηλικία.

Ωστόσο, κάθε περίπτωση είναι μοναδική, και η απόφαση μπορεί να εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η υγεία των ωοθηκών και η προσωπική επιθυμία της γυναίκας.

Η διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων αποτελείται από τα παρακάτω στάδια:

1. Προετοιμασία με ορμονική θεραπεία: Η γυναίκα λαμβάνει ορμονικά φάρμακα για να διεγείρει τις ωοθήκες της να παράγουν περισσότερα ωάρια από ότι κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού κύκλου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (περίπου 10-14 ημέρες), ο γιατρός παρακολουθεί με υπερήχους και αιματολογικές εξετάσεις για να καθοριστεί ο σωστός χρόνος συλλογής.
2. Συλλογή των ωαρίων (ωοληψία): Όταν τα ωάρια είναι ώριμα, πραγματοποιείται η διαδικασία της ωοληψίας, κατά την οποία τα ωάρια αφαιρούνται από τις ωοθήκες με τη βοήθεια μιας λεπτής βελόνας που εισάγεται μέσω του κόλπου υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η διαδικασία γίνεται υπό ελαφριά αναισθησία και διαρκεί περίπου 20-30 λεπτά.
3. Κατάψυξη των ωαρίων: Τα ωάρια που συλλέγονται καταψύχονται αμέσως χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification), η οποία ελαχιστοποιεί τον σχηματισμό παγοκρυστάλλων που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τα κύτταρα. Τα ωάρια αποθηκεύονται σε υγρό άζωτο σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, διατηρώντας την ποιότητά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η κατάψυξη ωαρίων γίνεται σε εξειδικευμένες κλινικές γονιμότητας, υπό την επίβλεψη ειδικευμένων γυναικολόγων και εμβρυολόγων.

Οι κλινικές αυτές διαθέτουν τα κατάλληλα εργαστήρια και τεχνολογικά μέσα για την ασφαλή συλλογή, κατάψυξη και αποθήκευση των ωαρίων.

Η ασφάλεια της διαδικασίας και η ποιότητα του εξοπλισμού είναι κρίσιμα στοιχεία για την επιτυχία της κατάψυξης.

Όταν η γυναίκα αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τα κατεψυγμένα της ωάρια, η διαδικασία περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα:

1. Απόψυξη των ωαρίων: Τα ωάρια αποψύχονται προσεκτικά για να αποφευχθεί η καταστροφή τους. Τα επιτυχώς αποψυγμένα ωάρια ελέγχονται για να επιβεβαιωθεί ότι διατηρούν την ποιότητά τους.
2. Γονιμοποίηση: Τα ωάρια που αποψύχονται γονιμοποιούνται με σπέρμα, συνήθως μέσω της μεθόδου της μικρογονιμοποίησης (ICSI), όπου ένα σπερματοζωάριο εισάγεται απευθείας μέσα στο ωάριο.
3. Μεταφορά εμβρύου: Το γονιμοποιημένο ωάριο (έμβρυο) αναπτύσσεται στο εργαστήριο για μερικές ημέρες πριν μεταφερθεί στη μήτρα της γυναίκας. Μετά την επιτυχή εμφίτευση του εμβρύου η γυναίκα παρακολουθείται από τον γυναικολόγο για την μετέπειτα πορεία της εγκυμοσύνης της.

Τα κατεψυγμένα ωάρια μπορούν να αποθηκευτούν για πολλά χρόνια, και οι έρευνες έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης για τη διάρκεια της κατάψυξης. Στην πράξη, ωάρια που έχουν παραμείνει κατεψυγμένα για περισσότερο από 10 χρόνια έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς, αλλά η απόφαση για το πότε θα χρησιμοποιηθούν εξαρτάται από τη γυναίκα και την κατάσταση της υγείας της.

Οι νομοθεσίες που αφορούν την κατάψυξη ωαρίων διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχει ένα ανώτατο χρονικό όριο κατάψυξης (π.χ. 10 χρόνια), αλλά συνήθως δίνεται στη γυναίκα το δικαίωμα παράτασης του χρονικού περιθωρίου.

Αν και η διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων θεωρείται ασφαλής, υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι και παρενέργειες που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη:

• Δυσφορία από την ορμονική θεραπεία: Μερικές γυναίκες μπορεί να βιώσουν οίδημα ή ευαισθησία στο μαστό, μεταβολές στη διάθεση ή άλγος στην κοιλιακή χώρα.
• Υπερδιέγερση ωοθηκών: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ωοθήκες μπορεί να αντιδράσουν σε μέγιστο βαθμό στα φάρμακα, προκαλώντας υπερδιέγερση. Αυτό είναι σπάνιο, αλλά απαιτεί στενή παρακολούθηση.
• Ρήξη αιμοφόρων αγγείων ή μόλυνση κατά την ωοληψία: Αν και είναι πολύ σπάνιο, υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος επιπλοκών κατά την ωοληψία.

Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως:

• Ελευθερία και ευελιξία: Δίνει στις γυναίκες τη δυνατότητα να αποφασίσουν πότε θα γίνουν μητέρες, χωρίς την πίεση του βιολογικού ρολογιού.
• Διατήρηση γονιμότητας σε περιπτώσεις ασθενειών: Είναι μια λύση για γυναίκες που αντιμετωπίζουν σοβαρές ασθένειες ή θεραπείες που επηρεάζουν τη γονιμότητα τους.

Παρά τα πλεονεκτήματα, υπάρχουν και προκλήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη:

• Κόστος: Η διαδικασία μπορεί να είναι ακριβή, καθώς περιλαμβάνει το κόστος της συλλογής, της κατάψυξης και της αποθήκευσης των ωαρίων, καθώς και της μελλοντικής διαδικασίας εξωσωματικής γονιμοποίησης.
• Επιτυχία: Η κατάψυξη ωαρίων δεν εγγυάται την επιτυχία της εγκυμοσύνης στο μέλλον, αν και οι τεχνικές βελτιώνονται συνεχώς.
• Περιορισμοί ηλικίας: Τα ωάρια που καταψύχονται μετά τα 35 μπορεί να έχουν μειωμένες πιθανότητες επιτυχίας.

Η κατάψυξη ωαρίων αποτελεί μια σημαντική επιλογή για τις γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους και να έχουν τον έλεγχο του οικογενειακού τους προγραμματισμού. Παρόλο που δεν αποτελεί εγγύηση για μελλοντική εγκυμοσύνη, προσφέρει τη δυνατότητα να καθυστερήσει η μητρότητα χωρίς να χαθεί η δυνατότητα τεκνοποίησης. Είναι σημαντικό, όμως, να ενημερωθεί κανείς σωστά και να εξετάσει τους προσωπικούς του στόχους και τις περιστάσεις πριν αποφασίσει να προχωρήσει σε αυτή τη διαδικασία.

• European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) – www.eshre.eu
• Mayo Clinic – Fertility preservation: Understand your options before cancer treatment
• Cobo, A., & Díaz, C. (2011). Clinical application of oocyte vitrification: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Fertility and Sterility, 96(2), 277-285. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2011.06.030
• Practice Committees of the American Society for Reproductive Medicine and the Society for Assisted Reproductive Technology. (2013). Mature oocyte cryopreservation: a guideline. Fertility and Sterility, 99(1), 37-43. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2012.09.028
• Oktay, K., Harvey, B. E., & Partridge, A. H. (2018). Fertility preservation in patients with cancer: ASCO Clinical Practice Guideline Update. Journal of Clinical Oncology, 36(19), 1994-2001. https://doi.org/10.1200/JCO.2018.78.1914